Κόλον

Το παχύ έντερο αποτελεί τη συνέχεια του τελικού ειλεού, έχει μήκος 150 εκ και εκτείνεται από την ειλεοτυφλική βαλβίδα έως τον πρωκτό. Αποτελείται από το κόλον και το ορθό. Το κόλον αποτελεί ένα δομικά ενιαίο όργανο αλλά έχει διπλή εμβρυολογική προέλευση (Εικόνα 1).

Το δεξιό κόλον (τυφλό, ανιόν και εγγύς εγκάρσιο) προέρχεται από το μέσο έντερο και αιματώνεται από την άνω μεσεντέριο αρτηρία.

Το αριστερό κόλον (άπω εγκάρσιο, κατιόν και σιγμοειδές) προέρχεται από το οπίσθιο έντερο και αιματώνεται από την κάτω μεσεντέριο αρτηρία.

Εικόνα 1. Τμήματα του παχέος εντέρου

Το ανιόν και το κατιόν κόλον είναι μερικώς οπισθοπεριτοναϊκά όργανα, ενώ το εγκάρσιο ενδοπεριτοναϊκό.

Στο σημείο που η πλάγια περιτοναϊκή ανάκαμψη συνέχεται με το πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα δημιουργείται ένα ανάγγειο πλάνο ανάμεσα στην οπίσθια επιφάνεια του κόλου και του μεσοκόλου του και στους οπισθοπεριτοναϊκούς ιστούς, που ονομάζεται γραμμή του Toldt. Στο πλάνο αυτό γίνεται η κινητοποίηση του δεξιού και αριστερού κόλου στις αντίστοιχες κολεκτομές.

Το δεξιό κόλον έχει μεγαλύτερη διάμετρο από το αριστερό και το τυφλό έχει το μεγαλύτερο εύρος και είναι το πιο διατάσιμο. Ο κίνδυνος διάτρησης του τυφλού είναι μεγάλος, όταν η διάμετρός του φτάσει τα 12 εκ, όπως στην περίπτωση πλήρους απόφραξης του αριστερού κόλου με την ταυτόχρονη ύπαρξη επαρκούς ειλεοτυφλικής βαλβίδας.

Οι χιτώνες του παχέος εντέρου περιλαμβάνουν το βλεννογόνο, τον υποβλεννογόνιο, τον έσω κυκλοτερή μυϊκό, τον έξω μυϊκό και τον ορογόνο. Ο επιμήκης μυϊκός χιτώνας δεν είναι πλήρης στην περίμετρο του εντέρου, αλλά διατάσσεται σε 3 διακριτές δέσμες που καλούνται κολικές ταινίες (επιπλοϊκή, μεσοκολική και ελεύθερη κολική ταινία). Οι κολικές ταινίες συνενώνονται σε ένα πλήρη μυϊκό χιτώνα στο ορθό, ο οποίος και τον περιβάλλει καθ’ όλη την περίμετρό του.

Η άνω μεσεντέριος αρτηρία αιματώνει το ανιόν και το εγκάρσιο κόλον με την ειλεοκολική (πάντα παρούσα), τη δεξιά κολική (απούσα στο 18%) και τη μέση κολική αρτηρία (απούσα στο 5-20%). Το κατιόν κόλον και το σιγμοειδές αρδεύονται από την κάτω μεσεντέριο αρτηρία μέσω της αριστερή κολικής και των σιγμοειδικών κλάδων (1-9 στον αριθμό).

Οι αρτηρίες του κόλου αναστομώνονται μέσω μιας σειράς αναστομωτικών τόξων οδηγώντας στο σχηματισμό ενός μονήρους αγγείου που πορεύεται παράλληλα με το μεσεντερικό χείλος του παχέος εντέρου σε απόσταση 1-8 εκ από το τοίχωμα του, το οποίο ονομάζεται επιχείλιος αρτηρία του Drummond (Εικόνα 2).

Εικόνα 2. Αγγείωση του παχέος εντέρου

Οι φλέβες του κόλου συνοδεύουν τις ομώνυμες αρτηρίες και εκβάλλουν στην πυλαία φλέβα. Στο 70% των ανθρώπων η δεξιά κολική φλέβα συμβάλλει με τη δεξιά γαστροεπιπλοϊκή και σχηματίζουν τη γαστροκολική φλέβα, η οποία είναι βραχεία και εκβάλλει στην άνω μεσεντέριο φλέβα. Η ρήξη της κατά την κινητοποίηση της δεξιάς κολικής καμπής κατά τη δεξιά κολεκτομή προκαλεί σοβαρή αιμορραγία.

Τα λεμφαγγεία του κολονικού τοιχώματος εκβάλλουν στους λεμφαδένες του παχέος εντέρου, οι οποίοι διακρίνονται σε:

• επιπλοϊκούς (υπό τον ορογόνο του τοιχώματος)
• παρακολικούς (επί της επιχειλίου αρτηρίας)
• ενδιάμεσους (επί των αγγειακών κλάδων της άνω και κάτω μεσεντερίου αρτηρίας)
• κύριους (στη ρίζα των κλάδων της άνω μεσεντερίου και στη ρίζα της κάτω μεσεντερίου αρτηρίας)

Ορθό

Το ορθό εκτείνεται από το πέρας του σιγμοειδούς στην ορθοσιγμοειδική συμβολή έως τον οθοπρωκτικό δακτύλιο, περίπου 4 εκ από το πρωκτικό άνοιγμα. Τα σημεία μετάπτωσης του σιγμοειδούς στο ορθό ορίζονται τα παρακάτω:

• το επίπεδο του Ι3 σπονδύλου (ιερά ακρολοφία)
• το επίπεδο εξαφάνισης του μεσεντερίου του σιγμοειδούς
• το επίπεδο όπου οι κολικές κυψέλες και οι επιπλοϊκές αποφύσεις εξαφανίζονται και οι κολικές ταινίες αναπτύσσονται από τις 3 διακριτές δέσμες του επιμήκους χιτώνα στο κόλον σε ένα πλήρες μυϊκό στρώμα έξω επιμήκους χιτώνα στο ορθό
• το σημείο διχασμού της άνω αιμορροϊδικής αρτηρίας, που αποτελεί την προς τα κάτω συνέχεια της κάτω μεσεντερίου αρτηρίας
• το επίπεδο της άνω ορθικής πτυχής

To ορθό έχει μήκος 12-15 εκ. Εμπεριέχει 3 πτυχώσεις: αριστερά την άνω, δεξιά τη μέση και αριστερά την κάτω (βαλβίδες του Houston) (Εικόνα 3).

Εικόνα 3. Ορθό και πρωκτός

To ανώτερο τριτημόριο του ορθού καλύπτεται από περιτόναιο κατά την πρόσθια και την πλάγια επιφάνειά του μόνο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας οπίσθιας και δύο πλαγίων περιτοναϊκών ανακάμψεων στην ορθοσιγμοειδική συμβολή. Το μέσο τριτημόριο του ορθού καλύπτεται από περιτόναιο μόνο κατά την πρόσθια επιφάνειά του, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πρόσθιας περιτοναϊκής ανάκαμψης στο όριο μεταξύ του μέσου και του κατώτερου ορθού, η οποία και ορίζει το κατώτερο σημείο του χώρου του Douglas, δηλαδή της ορθοκυστικής πτυχής στον άνδρα και της ορθομητρικής (ευθυμητρικής) πτυχής στη γυναίκα. Το κάτω τριτημόριο δεν καλύπτεται από περιτόναιο και είναι πλήρως εξωπεριτοναϊκό (Εικόνα 4).

To ορθό κατά την οπίσθια και τις πλάγιες επιφάνειές του κατά κύριο λόγο, περιβάλλεται από ένα διακριτό λιπώδες περίβλημα, που περιέχει την άνω ορθική αρτηρία και τους κλάδους της, λεμφαγγεία και λεμφαδένες και ονομάζεται μεσοορθό. Η ολική αφαίρεση του μεσοορθού έχει ιδιαίτερη ογκολογική σημασία στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του ορθού.

 Η αιμάτωση του ορθοπρωκτικού σωλήνα προέρχεται από τις παρακάτω αρτηρίες:

• Τη μονήρη άνω ορθική (αιμορροϊδική) αρτηρία, που αποτελεί τη συνέχεια της κάτω μεσεντερίου αρτηρίας.
• Τις διπλές μέσες ορθικές (αιμορροϊδικές) αρτηρίες, κλάδους των έσω λαγονίων αρτηριών, που είναι ιδιαίτερα «ασταθείς» (και οι δύο ανευρίσκονται στο 5% του πληθυσμού).
• Τις διπλές κάτω ορθικές (αιμορροϊδικές) αρτηρίες, κλάδους των έσω αιδοιϊκών, κλάδων των έσω λαγονίων αρτηριών.

Η φλεβική αποχέτευση γίνεται από τις άνω αιμορροϊδικές φλέβες προς τη κάτω μεσεντέριο φλέβα και το πυλαίο σύστημα και από τις μέσες και κάτω αιμορροϊδικές φλέβες προς τις έσω λαγόνιες φλέβες και τη συστηματική φλεβική κυκλοφορία.

Η αυτόνομη νεύρωση είναι κοινή με του ουρογεννητικού συστήματος.

• Τραυματισμός των συμπαθητικών νεύρων, όπως κατά την υψηλή απολίνωση της κάτω μεσεντερίου αρτηρίας κατά τις χειρουργικές εκτομές του ορθοσιγμοειδούς οδηγεί σε παλίνδρομη εκσπερμάτωση.
• Τραυματισμός των παρασυμπαθητικών νεύρων κατά την προσθιοπλάγια κινητοποίηση του ορθού στις χειρουργικές επεμβάσεις του οργάνου οδηγεί σε στυτική δυσλειτουργία και διαταραχές της ούρησης του τύπου της επίσχεσης.

Εικόνα 4. Ορθό και περιτοναϊκές ανακάμψεις

(Τροποποιημένο από: P. H. Gordon, S. Nivatvongs “Principles and Practice of Surgery for the Colon, Rectum, and Anus”)