Όλες οι νόσοι επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου σε διάφορους τομείς. Κάποια θεραπεία κάποιες φορές δεν πετυχαίνει την ίαση, αλλά μπορεί να βελτιώνει τη ζωή. Επομένως, η επιβίωση δεν είναι το μοναδικό ζητούμενο. Στόχοι των θεραπευτικών παρεμβάσεων πρέπει να περιλαμβάνουν τη βελτίωση, την αποκατάσταση ή τη διατήρηση τη ποιότητας ζωής (Quality of life, QOL). O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ορίζει την ποιότητα ζωής ως την υποκειμενική αντίληψη ενός ατόμου για τη ζωή του στο επίπεδο της κουλτούρας και των συστημάτων αξιών μέσα στα οποία ζει, σε σχέση με τους στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τις αντιλήψεις του. Η ποιότητα ζωής αφορά σε πολλές παραμέτρους, που περιλαμβάνουν τη φυσική κατάσταση του ατόμου, την ψυχολογική του κατάσταση, το επίπεδο της ανεξαρτησίας του, τις κοινωνικές του σχέσεις και τον τρόπο που αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, στο οποίο το άτομο αυτό ζει.
Παράμετροι που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής
(Τροποποιημένο από “Quality of life in Europe - facts and views”, http://ec.europa.eu/eurostat/statistics)
Η σύγχρονη παροχή υγείας έχει μετατοπιστεί από το «βασιζόμενο στη νόσο» μοντέλο σε πρότυπα που βασίζονται στον ασθενή. Στις κλινικές μετρήσεις της αποτελεσματικότητας μιας φαρμακευτικής ή επεμβατικής/χειρουργικής στρατηγικής, οι θεραπευτικές εκβάσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν την καλή λειτουργικότητα ή μη των ασθενών, τις εμπειρίες τους σχετικά με την εκάστοτε θεραπεία και τις μεταβολές στην ποιότητα ζωής τους. Τα ερωτηματολόγια χρησιμοποιούνται συχνά για τη μέτρηση της έκβασης μιας θεραπείας, απεικονίζοντας την αντίληψη του ασθενούς για την κατάσταση της υγείας του καθώς και για την ποιότητα ζωής του πριν και μετά την εφαρμογή της θεραπείας.
Διαταράσσεται η ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο στο παχύ έντερο μετά από τη χειρουργική και τις επικουρικές θεραπείες;
Ποια είναι τα δεδομένα από τον Ελληνικό χώρο;
Πώς φαίνεται να τροποποιείται η ποιότητα ζωής μετά από τη λαπαροσκοπική σε σχέση με την παραδοσιακή, «ανοικτή» χειρουργική προσπέλαση;
Αρχική επιδείνωση της ποιότητας ζωής, αλλά βελτίωση της 1 έτος μετά τη χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου
Η αποτελεσματικότητα της μοντέρνας θεραπείας του ασθενούς με καρκίνο του παχέος εντέρου κρίνεται όχι μόνο από την επιμήκυνση των ογκολογικών παραμέτρων επιβίωσης αλλά και την εξασφάλιση της βέλτιστης δυνατής ποιότητας ζωής τους μετά τις χειρουργικές παρεμβάσεις και τις επικουρικές θεραπείες. Η εκσεσημασμένη απώλεια βάρους, η αδυναμία, οι ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας, η απώλεια λειτουργικού τμήματος του παχέος εντέρου, η ύπαρξη προσωρινής ή μόνιμης στομίας, οι αλλαγές στην εξωτερική εμφάνιση, η σεξουαλική δυσλειτουργία, το ψυχολογικό βάρος της διάγνωσης επιβαρύνουν τους ασθενείς και περιορίζουν τις δραστηριότητές τους.
Η ποιότητα ζωής αξιολογείται με τη χρήση διεθνώς έγκυρων, πιστοποιημένων εργαλείων μέτρησης και βαθμολόγησης σημαντικών σχετιζόμενων με αυτή παραμέτρων, όπως το SF-36, το EORTC QLQ-C30, το GIQLI κλπ. Έτσι, το SF-36 περιέχει 36 στοιχεία και μετρά οκτώ τομείς της υγείας: τη φυσική λειτουργία, τον περιορισμό των ρόλων που οφείλονται στη σωματική υγεία, το σωματικό πόνο, την αντίληψη για τη γενική υγεία, τη ζωτικότητα, την κοινωνική λειτουργία, τους περιορισμούς λόγω ψυχολογικών προβλημάτων, και την ψυχική υγεία.
Σε πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο Erlangen της Γερμανίας (Siassi και συν, Diseases of Colon & Rectum, Απρίλιος 2009) υπήρξε συμαισθηματική βελτίωση των ασθενών 3 μήνες μετά το χειρουργείο με αντίστοιχη, ωστόσο επιβάρυνση της φυσικής κατάστασής τους. Οι τομείς ποιότητας ζωής βελτιώθηκαν και ήταν ακόμη και καλύτεροι από ότι προεγχειρητικά 1 έτος μετά το χειρουργείο. Η ίδια ομάδα τονίζει ότι χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ασθενών, όπως η «κατάθλιψη» και η «άρνηση» επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα ζωής, ενώ αντιθέτως η «δεκτικότητα» ευνοϊκά.
Στην Ελληνική μελέτη του Γ. Θεοδωρόπουλου από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (Theodoropoulos και συν, American Surgeon, Mάϊος 2010) σε δείγμα 95 ασθενών και με τη χρήση του SF-36 ως ερωτηματολογίου μέτρησης της ποιότητας ζωής τους, αναφέρεται η σημαντική επιδείνωση των παραμέτρων της ποιότητας ζωής των ασθενών έως και 6 μήνες μετεγχειρητικά, αλλά και η αντιστροφή προς την πλευρά της βελτίωσης της στο 1 έτος, οπότε είναι και καλύτεροι από ότι προεγχειρητικά οι τομείς της «γενικής υγείας», του «πόνου», της «συναισθηματικής ευεξίας» και της «αντιμετώπισης συναισθηματικών δυσκολιών». Η χημειοθεραπεία και η γεροντική ηλικία είχαν αρνητική επίπτωση στην ποιότητα ζωής μετά την κολεκτομή για καρκίνο του παχέος εντέρου.
Η Βρετανική ομάδα του University College London (Colorectal Disease, Νοέμβριος 2007) έχει τονίσει ότι οι ασθενείς με προχωρημένο στάδιο καρκίνου παχέος εντέρου έχουν χειρότερη ποιότητα ζωής, περισσότερο άγχος και κατάθλιψη, ενώ νοιώθουν πιο έντονα την έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Από την ίδια ομάδα ασθενών, οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα πιο ευάλωτες οργανικά και συναισθηματικά.
Χωρίς μακροπρόθεσμες σημαντικές διαφορές στην ποιότητα ζωής μετά από λαπαροσκοπική ή «ανοικτή» κολεκτομή για καρκίνο
Η Ολλανδική ομάδα του WA Bemelman από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ πρόσφατα συγκέντρωσαν τα δεδομένα και δημοσίευσαν μια συστηματική ανασκόπηση (World Journal of Gastroenterology, Oκτώβριος 2010) που αφορά στις πιθανές διαφορές μεταξύ της λαπαροσκοπικής και της παραδοσιακής «ανοικτής» χειρουργικής προσπέλασης στην αντιμετώπιση παθήσεων του παχέος εντέρου. Από τις 13 τυχαιοποιημένες συγκριτικές μελέτες που συμπεριελάμβαναν 2263 ασθενείς, 9 αφορούσαν τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Στις 4 από αυτές δεν βρέθηκε διαφορά στην ποιότητα ζωής μετεγχειρητικά ανάμεσα στις δύο προσπελάσεις, ενώ στις 5 υπόλοιπες υποστηρίχθηκε ότι υπήρχε πλεονέκτημα της λαπαροσκοπικής, το οποίο όμως περιορίστηκε έως τους 2 πρώτους μετεγχειρητικούς μήνες, με μία μόνο Ιταλική μελέτη να υποστηρίζει την καλύτερη ποιότητα ζωής μετά από λαπαροσκοπική συγκριτικά με την «ανοικτή» κολεκτομή έως και 2 έτη μετά.
Στα πλαίσια της προοπτικής μελέτης του Γ. Θεοδωρόπουλου, που εκπονήθηκε στην Α΄ Προπαιδευτική Χειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν το Μάϊο του 2011 στο Βανκούβερ του Καναδά (Theodoropoulos και συν, American Society of Colon & Rectal Surgeons, Annual Scientific Meeting 2011) και ακολούθως δημοσιεύθηκαν σε γνωστό διεθνές χειρουργικό περιοδικό (Techniques in Coloproctology) το 2013, σε 85 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε λαπαροσκοπική κολεκτομή, η ποιότητα ζωής εμφάνισε μια αρχική επιδείνωση στον 1ο μετεγχειρητικό μήνα σε μερικές παραμέτρους της, αλλά με ταυτόχρονη πρώϊμη βελτίωση της ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης των ασθενών. Η συντριπτική πλειοψηφία των τομέων της ποιότητας ζωής βελτιώθηκε σε επίπεδα ακόμη και καλύτερα από τα προεγχειρητικά από τους 3 μήνες έως και το 1 έτος. Το προχωρημένο στάδιο της νόσου, η χορήγηση επικουρικής χημειοθεραπείας, οι επεμβάσεις που αφορούσαν το ορθό και το άρρεν φύλο είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής μετά από λαπαροσκοπική κολεκτομή για καρκίνο στο περιορισμένο αυτό δείγμα ασθενών από τον Ελληνικό πληθυσμό.
