Οι ενημερωτικές πληροφορίες που παρατίθενται είναι αντίστοιχες με εκείνες που η Αμερικάνικη Εταιρεία Χειρουργών Παχέος Εντέρου και Πρωκτού (American Society of Colon and Rectal Surgeons, ASCRS) έχει επιλέξει να βρίσκονται στη διάθεση των ασθενών.  Σκοπό έχουν να ενημερώσουν το ευρύ κοινό για τις πιο κοινές παθολογίες (καλοήθεις και κακοήθεις) που αφορούν στο παχύ έντερο, το ορθό και τον πρωκτό. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο εκάστοτε ασθενής που θα ανατρέξει σε αυτές και, ενδεχομένως, θα αναγνωρίσει κάποια από τα δικά του συμπτώματα, αυτομάτως είναι και σε θέση με μόνη την ανάγνωσή τους να προβεί σε αυτοδιάγνωση, ή ίσως, και αυτοθεραπεία. Σε καμία περίπτωση δεν ακυρώνεται η επιτακτική ανάγκη και υποχρέωση του ασθενούς να προστρέξει σε έναν εξειδικευμένο χειρουργό, αμέσως μόλις παρατηρήσει το παραμικρό σύμπτωμα.

TI EINAI O KAΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ;

Ο όρος «καρκίνος» περιγράφει ένα σύνολο νόσων, στις οποίες τα φυσιολογικά κύτταρα του ανθρώπινου σώματος χάνουν την ικανότητά τους να πολλαπλασιάζονται κανονικά και να ελέγχουν την ανάπτυξή τους. Καθώς ο καρκίνος - επίσης γνωστός ως «κακοήθεια» ή «κακόηθες νεόπλασμα»- αναπτύσσεται, μπορεί να διηθήσει τους  ιστούς γύρω του και αυτή η διαδικασία ονομάζεται τοπική διήθηση. Δύναται, επίσης, να εξαπλωθεί, να εμφυτευθεί και εν τέλει να αναπτυχθεί και σε άλλα σημεία του σώματος μέσω των αιμοφόρων αγγείων ή του λεμφικού συστήματος. Αυτό το είδος της εξάπλωσης του καρκίνου ονομάζεται μετάσταση.

Ο πρωκτός ή πρωκτικό κανάλι είναι το μικρού μήκους (4 εκατοστών) άνοιγμα στο τέλος του πεπτικού σωλήνα μέσα από το οποίο περνούν τα κόπρανα προκειμένου  να αποβληθούν από το σώμα μέσω των περισταλτικών κινήσεων του εντέρου.

Το πρωκτικό κανάλι

(Τροποποιημένο από: https://www.fascrs.org)

Ο καρκίνος του πρωκτού προέρχεται από τα κύτταρα γύρω από το πρωκτικό άνοιγμα ή από  το πρωκτικό κανάλι ακριβώς μέσα από το πρωκτικό άνοιγμα.  Το συχνότερο είδος καρκίνου πρωκτού είναι το «καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων». Υπάρχουν και οι πιο σπάνιες μορφές καρκίνου του πρωκτού, όπως οι στρωματικοί όγκοι του γαστρεντερικού ή "GIST" και το μελάνωμα. Καρκίνος μπορεί, επίσης, να αναπτυχθεί και στο δέρμα έως και 5 εκατοστά γύρω από το άνοιγμα του πρωκτού, οπότε και αντιμετωπίζεται περισσότερο σαν ένα καρκίνος του δέρματος.

Καρκίνωμα πρωκτού εκ πλακωδών κυττάρων

Κύτταρα που γίνονται καρκινικά ή "προκαρκινικά," αλλά δεν εισβάλλουν βαθύτερα στο δέρμα δημιουργούν αλλοιώσεις, που συχνά αναφέρονται ως «υψηλού βαθμού/ υψηλόβαθμη ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία» ή HGAIN (“high-grade anal intraepithelial neoplasia”). Ενώ αυτή η κατάσταση είναι πιθανώς πρόδρομη του καρκίνου του πρωκτού, δεν συνιστά καρκίνο του πρωκτού και δεν αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Ένας εξειδικευμένος χειρουργός παχέος εντέρου και πρωκτού είναι ο πλέον αρμόδιος για να διευκρινίσει τέτοιες σημαντικές διαφορές στις διάφορες προκαρκινικές και καρκινικές βλάβες στην περιοχή του πρωκτού. Ο κίνδυνος τέτοιου είδους προκαρκινικών βλαβών να εξαλλαγούν και να εξελιχθούν σε καρκίνο δεν έχει επαρκώς προσδιοριστεί, αλλά πιστεύεται ότι είναι χαμηλός, ιδιαίτερα σε ασθενείς με φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα.

Η ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Ο καρκίνος του πρωκτού είναι αρκετά ασυνήθιστος, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1-2% του συνόλου των καρκίνων που επηρεάζουν τον πεπτικό σωλήνα. Ένας στους 600 άνδρες και γυναίκες θα προσβληθεί από καρκίνο του πρωκτού στη διάρκεια της ζωής του (σε σύγκριση με τον 1 σε 20 άνδρες και γυναίκες που θα αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου και  του ορθού στη διάρκεια της ζωής του). Σχεδόν 6.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πρωκτού διαγιγνώσκονται πλέον κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, με περίπου τα 2/3 των περιπτώσεων να αφορούν γυναίκες. Περίπου 800 άνθρωποι στη χώρα αυτή θα πεθάνουν από τη νόσο κάθε χρόνο.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Ένας παράγοντας κινδύνου είναι μία κατάσταση, μία συνθήκη ή μία συνήθεια που αυξάνει τις πιθανότητες ενός ατόμου να εμφανίσει μία ασθένεια. Ο καρκίνος του πρωκτού  συνδέεται κυρίως με λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV), ο οποίος είναι ο υπεύθυνος ιός για τα κονδυλώματα, το πιο κοινό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός διαφορετικών τύπων του HPV, με μερικούς από αυτούς να είναι πιο πιθανό να σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου σε σύγκριση με άλλους. Οι τύποι HPV που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου συνήθως οδηγούν σε μακροχρόνια και υποκλινική μόλυνση (που δεν έχει εκδηλωθεί και άρα δεν παρουσιάζονται συμπτώματα ή κονδυλώματα που να επιβεβαιώνουν τη λοίμωξη με HPV) των ιστών μέσα και γύρω από τον πρωκτό, καθώς και σε άλλες γειτονικές περιοχές. Αυτοί οι τύποι του HPV σχετίζονται και με τις προκαρκινικές αλλοιώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω (υψηλόβαθμη ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του πρωκτού ή HGAIN). Είναι οι ίδιοι οι τύποι του HPV, που συνδέονται επίσης με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, του αιδοίου και  του κόλπου στις γυναίκες και καρκίνου του πέους στους άνδρες. Έχοντας μία ασθενής  καρκίνο ή ακόμα και προκαρκινικές βλάβες των γεννητικών οργάνων, ιδίως του τραχήλου της μήτρας ή του αιδοίου, αυτόματα αντιμετωπίζει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει  καρκίνο του πρωκτού, πιθανότατα λόγω της  αλληλεπίδρασης  με τους ογκογόνους τύπους του ιού  HPV.

Ογκογόνοι τύποι του ιού HPV

Είναι ενδιαφέρον ότι, οι ασθενείς με καρκίνο του πρωκτού δεν φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού ή άλλους καρκίνους σε όργανα της κοιλιακής χώρας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο καρκίνος του πρωκτού δεν συνδέεται αποκλειστικά και μόνο με τη λοίμωξη από HPV. Ορισμένες φορές αναπτύσσεται χωρίς σαφή αιτία.

ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

• Ηλικία – Αν και ως επί το πλείστον ο καρκίνος του πρωκτού παρουσιάζονται σε άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών, πάνω από το 1/3 των ασθενών είναι νεότεροι. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του πρωκτού σε σχέση με την ηλικία είναι η ακόλουθη: 0% των ασθενών κάτω από την ηλικία των 20 ετών, 1,1% των ασθενών μεταξύ 20 και 34 ετών,  9,4% των ασθενών μεταξύ 35 και 44 ετών,  24,7% των ασθενών μεταξύ 45 και 54 ετών,  25,0% των ασθενών μεταξύ 55 και 64 ετών,  18,0% των ασθενών μεταξύ 65 και 74 ετών,  15,2% των ασθενών μεταξύ 75 και 84 ετών και 6,6% των ασθενών άνω των 85 ετών. Η συχνότητα εμφάνισης του  καρκίνου του πρωκτού σε νεότερους άνδρες σχετίζεται και με τη λοίμωξη από τον HIV (ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, τον ιό του AIDS) και έχει αυξηθεί σε ορισμένα μέρη του κόσμου.
• Πρωκτική σεξουαλική επαφή - Οι άνθρωποι που επιδίδονται σε πρωκτικό σεξ, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα - Ασθενείς με πολλαπλούς συντρόφους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως HPV και HIV και είναι, ως εκ τούτου, πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του πρωκτού.
• Κάπνισμα - Επιβλαβείς χημικές ουσίες από το κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης των περισσότερων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πρωκτού.
• Ανοσοκαταστολή - Οι ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως οι μεταμοσχευμένοι ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα για να καταστείλουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα και οι ασθενείς με λοίμωξη από HIV, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Χρόνια τοπική φλεγμονή - Οι ασθενείς με μακροχρόνια πρωκτικά συρίγγια ή ανοιχτές πληγές στην περιοχή του πρωκτού διατρέχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στην περιοχή της φλεγμονής.
• Πυελική ακτινοβολία - Άτομα που έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία στην πύελο για καρκίνο του πρωκτού, του προστάτη, της ουροδόχου κύστης ή του τραχήλου επίσης κινδυνεύουν περισσότερο.

Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Λίγοι καρκίνοι μπορούν να αποφευχθούν εντελώς, αλλά ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του πρωκτού μπορεί να μειωθεί σημαντικά με την αποφυγή των παραγόντων κινδύνου που αναφέρονται παραπάνω και τη διενέργεια τακτικών εξετάσεων. Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο πολλών τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πρωκτού. Αποφεύγοντας το πρωκτικό σεξ και τη μόλυνση από HPV και HIV μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πρωκτού. Η χρήση προφυλακτικού σε κάθε είδους σεξουαλική επαφή μπορεί να μειώσει, αλλά όχι και να εξαλείψει, τον κίνδυνο της HPV λοίμωξης. Τα προφυλακτικά δεν εμποδίζουν πλήρως τη μετάδοση του ιού HPV, επειδή ο ιός εξαπλώνεται με την επαφή στο δέρμα και μπορεί να επιβιώσει σε περιοχές που δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό.

Τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται έναντι των τύπων HPV που έχουν συσχετιστεί με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (ογκογόνοι τύποι) έχουν επίσης αποδειχθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης HGAIN και καρκίνου του πρωκτού (σε άνδρες και γυναίκες), ιδιαίτερα σε εκείνους τους ασθενείς που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο (βλέπε τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρονται παραπάνω). Αυτά τα εμβόλια είναι πιο αποτελεσματικά σε άτομα που δεν έχουν ακόμα σεξουαλικές επαφές ή, ακόμα κι αν έχουν, δεν έχουν μέχρι στιγμής μολυνθεί με τον ιό HPV. Το ποια είναι τα καλύτερα εμβόλια HPV, το πόσο συχνά θα πρέπει να γίνονται και το ποιοι θα πρέπει τελικά  να κάνουν τα εμβόλια παραμένει ένα θέμα συζήτησης.

Οι άνθρωποι που έχουν αυξημένες πιθανότητες για καρκίνο του πρωκτού με βάση τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου, θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους σχετικά με το διαθέσιμο προσυμπτωματικό έλεγχο, αν και αυτό δεν έχει πλήρως αποδειχθεί ότι βελτιώνει τα αποτελέσματα σε όλους τους ασθενείς. Οι προσυμπτωματικές εξετάσεις περιλαμβάνουν την κυτταρολογική εξέταση του πρωκτού (μελέτη των  κυττάρων του πρωκτού υπό μικροσκόπιο, αφού προηγουμένως έχει γίνει λήψη δείγματος ιστού από τον πρωκτό με τη χρήση ειδικού βαμβακοφόρου στυλεού – «μπατονέτας» - ή ψήκτρας –«βούρτας»), επίσης γνωστό ως τεστ Παπανικολάου (μοιάζει πολύ με το Pap τεστ, στο οποίο υποβάλλονται οι γυναίκες για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας), καθώς και την, υπό μεγέθυνση με τη χρήση ειδικού μικροσκοπίου, πρωκτοσκοπική αξιολόγηση του πρωκτικού αυλού, ο οποίος έχει «βαφτεί» με ειδικά διαλύματα (πρωκτοσκόπηση υψηλής ανάλυσης, High Resolution Anoscopy, HRA). Έτσι, σε εξωτερική βάση ή στο χειρουργείο, μπορούν να ανευρεθούν και να εκτιμηθούν οι προκακοήθεις και οι κακοήθεις αλλοιώσεις του πρωκτού.

To Pap τεστ του πρωκτού

Ο έγκαιρος εντοπισμός και η θεραπεία των προκακοήθων αλλοιώσεων στον πρωκτό μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη του καρκίνου του πρωκτού. Αν και η αποτελεσματικότητα αυτού του προσυμπτωματικού ελέγχου στην πρόληψη του καρκίνου του πρωκτού δεν έχει πλήρως επιβεβαιωθεί, εντούτοις θεωρείται ότι είναι ανάλογη με εκείνη που προσφέρει η διενέργεια του τεστ Παπανικολάου στην πρόληψη  του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Δεν είναι σαφές πόσο συχνά θα πρέπει να γίνεται το τεστ Παπανικολάου ή η HRA στον πρωκτό ώστε να προλαμβάνεται επαρκώς ο καρκίνος του πρωκτού.

Αν εντοπιστούν προκαρκινικές αλλοιώσεις στον πρωκτό, όπως η HGAIN, τότε αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν με μια σειρά μεθόδων ούτως ώστε να αποτραπεί η ανάπτυξή τους σε καρκίνο του πρωκτού, αν και δεν πρόκειται όλες αυτές οι αλλοιώσεις να μετεξελιχθούν σε καρκίνο. Μάλιστα, το ποσοστό του καρκίνου που αναπτύσσεται σε έδαφος HGAIN πιστεύεται ότι είναι μικρότερο από το 10% σε άτομα με φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά μπορεί να φτάσει έως και το 50% σε ασθενείς με HIV. Στις μεθόδους θεραπείας περιλαμβάνονται η εκτομή, η ηλεκτροκαυτηρίαση (εστιασμένη εφαρμογή του ηλεκτρικού ρεύματος), το λέιζερ, οι υπέρυθρες θεραπείες, η φωτοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία, οι κρέμες χημειοθεραπείας (5-φθοριοουρακίλη ή 5-FU), ή η τοπική εφαρμογή άλλων φαρμάκων. Καμία από αυτές τις θεραπείες δεν έχει μελετηθεί εκτενέστατα και  καμία δεν είναι ολοκληρωτικά αποτελεσματική. Όλες τους έχουν πιθανές παρενέργειες, ενώ απαιτούν μακροχρόνια παρακολούθηση για να επιβεβαιωθεί η επιτυχία τους. Ο ασθενής πρέπει να συμβουλεύεται τον χειρουργό παχέος εντέρου και πρωκτού  προκειμένου να καταλήξουν από κοινού στην κατάλληλη θεραπεία εφόσον έχουν εντοπιστεί προκαρκινικές αλλοιώσεις στον πρωκτό.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Ενώ μέχρι και το 20% των ασθενών με  καρκίνο του πρωκτού ενδέχεται να μην παρουσιάζουν καθόλου συμπτώματα, σε πολλές περιπτώσεις ο καρκίνος μπορεί να διαγνωσθεί νωρίς, επειδή ο πρωκτός είναι το τελικό τμήμα του πεπτικού σωλήνα, και, επομένως εύκολα προσβάσιμος στην απλή κλινική εξέταση που διενεργεί ο γιατρός. Δυστυχώς, πολλές φορές συμπτώματα δεν εμφανίζονται μέχρι ο καρκίνος να έχει αναπτυχθεί αρκετά ή και να έχει εξαπλωθεί. Είναι επομένως, πολύ σημαντικό οι ασθενείς να γνωρίζουν εκ των προτέρων τα συμπτώματα που σχετίζονται με τον καρκίνο του πρωκτού, έτσι ώστε μόλις παρατηρήσουν ορισμένα από αυτά να προστρέξουν στον εξειδικευμένο χειρουργό και να γίνει άμεσα και έγκαιρα η διάγνωσή του.

Τα συχνότερα συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος του πρωκτού είναι:

• Η αιμορραγία από το ορθό ή τον πρωκτό
• Η αίσθηση μίας μάζας, ενός «μπουκώματος» στο πρωκτικό άνοιγμα
• Ο επίμονος ή επαναλαμβανόμενος πόνος στην περιοχή του πρωκτού
• Η επίμονη ή υποτροπιάζουσα φαγούρα
• Η αλλαγή στη συνήθη λειτουργία του εντέρου (περισσότερες ή λιγότερες κινήσεις του εντέρου) ή παρατεταμένη προσπάθεια κατά την κένωση
• Η αλλαγή στο σχήμα των κοπράνων (γίνονται πιο λεπτά)
• Παρουσία βλέννης ή πύου στον πρωκτό
• Πρησμένοι λεμφαδένες στη βουβωνική χώρα

Αυτά τα συμπτώματα μπορεί επίσης να συνοδεύουν λιγότερο σοβαρές παθήσεις, όπως αιμορροΐδες, αλλά δεν πρέπει ποτέ κάτι τέτοιο να θεωρείται δεδομένο και να καθησυχάσει τον ασθενή αποφεύγοντας με τον τρόπο αυτό την επίσκεψή του στο γιατρό. Περισσότερο από το 50% των περιστατικών καρκίνου του πρωκτού έχουν καθυστερημένη ή λανθασμένη διάγνωση, επειδή τα συμπτώματα δεν λαμβάνονται ορθώς υπ’ όψιν ή ακόμα επειδή δεν παρουσιάζεται κανένα σύμπτωμα. Αν έχετε κάποιο από τα συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω, επικοινωνήστε με το γιατρό σας ή απευθείας με έναν εξειδικευμένο χειρουργό παχέος εντέρου και πρωκτού.

Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Ο καρκίνος του πρωκτού ανευρίσκεται συνήθως στην εξέταση του πρωκτικού σωλήνα με τη δακτυλική εξέταση, όταν παρουσιάζονται τα συμπτώματα που αναφέρονται παραπάνω. Μπορεί επίσης να βρεθεί στα πλαίσια ενός ελέγχου ρουτίνας, όπως είναι για παράδειγμα στη δακτυλική εξέταση του ορθού για έλεγχο του προστάτη, στην κοινή γυναικολογική εξέταση, καθώς και σε απεικονιστικές ή άλλες εξετάσεις που συνιστώνται για την πρόληψη ή τη διάγνωση καρκίνου του παχέος εντέρου (κολονοσκόπηση, ανάλυση κοπράνων), ή ακόμη και κατά τον χρόνο μίας χειρουργικής επέμβασης στον πρωκτό για άλλη πάθηση, όπως είναι οι αιμορροΐδες. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν εξετάσεις αίματος για τη διάγνωση του καρκίνου του πρωκτού.

Η δακτυλική εξέταση του πρωκτού

Εάν ανευρεθεί μία μη φυσιολογική μάζα ή άλλη αλλοίωση στον πρωκτό πραγματοποιείται αρχικά μία πρωκτοσκόπηση, δηλαδή εξέταση του πρωκτικού σωλήνα με ένα κοντό, άκαμπτο ενδοσκόπιο. Εάν μία ανώμαλη περιοχή επιβεβαιωθεί, μπορεί να πραγματοποιηθεί βιοψία για να προσδιοριστεί η ακριβής διάγνωση. Η λήψη δείγματος ιστού για  να σταλεί προς βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε σε εξωτερική βάση με τοπική αναισθησία είτε μέσα στη χειρουργική αίθουσα με ολική αναισθησία. Εάν ο καρκίνος του πρωκτού επιβεβαιωθεί παθολογοανατομικά, θα πρέπει να γίνουν επιπλέον εξετάσεις για να διαπιστωθεί η έκτασή του καρκίνου, οι οποίες θα βοηθήσουν στην σταδιοποίησή του. Οι εξετάσεις αυτές βοηθούν στον καθορισμό του σταδίου του καρκίνου στο πρωκτό και, ως εκ τούτου, θα βοηθήσουν  το γιατρό  να διαμορφώσει το τελικό θεραπευτικό πλάνο.

Η ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Το στάδιο του καρκίνου δείχνει πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος, σε ό,τι αφορά τόσο την τοπική του ανάπτυξη (το μέγεθος του όγκου και το κατά πόσο έχει εξαπλωθεί τοπικά, έχει δηλαδή διηθήσει  άλλες σημαντικές δομές πλησίον του αρχικού σημείου εμφάνισής του), όσο και την απομακρυσμένη του εξάπλωση, όταν ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα ή απομακρυσμένους λεμφαδένες. Μόλις ο καρκίνος διαγνωστεί, ο γιατρός μπορεί να εκτελέσει μια σειρά από εξετάσεις για τον προσδιορισμό του σταδίου του καρκίνου. Η σταδιοποίηση βοηθά στο να καθοριστεί η προσδοκώμενη πορεία και η επιβίωση του ασθενούς  μέσω των θεραπειών που θα πρέπει, κατά περίπτωση, να ακολουθηθούν. Όταν ο καρκίνος του πρωκτού εξαπλώνεται, τότε μπορεί να προσβάλει λεμφαδένες της βουβωνικής χώρας ή λεμφαδένες στην κοιλιά ή άλλα όργανα όπως το ήπαρ, τους πνεύμονες και τα οστά.  Περίπου στο 15% - 30% των ασθενών που θα διαγνωσθούν, ο καρκίνος του πρωκτού θα έχει ήδη εξαπλωθεί στους λεμφαδένες, ενώ στο 10 - 17% των ασθενών θα έχει εξαπλωθεί σε άλλα όργανα.

Ο καρκίνος αρχικά σταδιοποιείται  με τη δακτυλική εξέταση, οπότε ο γιατρός εξετάζει τον πρωκτικό σωλήνα για  να εκτιμήσει το μέγεθος του όγκου και προς ποια κατεύθυνση μεγαλώνει. Επίσης, ελέγχει εάν στη βουβωνική περιοχή ή σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του σώματος  υπάρχουν διογκωμένοι λεμφαδένες, οπότε μπορεί να χρησιμοποιήσει μία μικρή βελόνα για να λάβει δείγμα για κυτταρολογική εξέταση (αναρρόφηση με λεπτή βελόνα, Fine Needle Aspiration, FNA). H γυναικολογική εξέταση θα πρέπει να γίνεται σε όλες τις γυναίκες με καρκίνο του πρωκτού, λόγω της σχέσης του καρκίνου του πρωκτού με εκείνον του τραχήλου της μήτρας. Οι ασθενείς με καρκίνο πρωκτού, πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση, ειδικά εάν δεν είχαν ποτέ κολονοσκοπηθεί, παρά το γεγονός ότι,  λόγω ηλικίας ή άλλων παραγόντων κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου παχέος εντέρου, θα έπρεπε κάτι τέτοιο να είχε ήδη γίνει.

Χρήσιμες εξετάσεις είναι το ενδοπρωκτικό υπερηχογράφημα του πρωκτού (Endoanal Ultrasound, EUS) και η μαγνητική τομογραφία (Magnetic Resonance Imaging, MRI) για να εκτιμηθεί το μέγεθος του καρκίνου, η εξάπλωσή του σε άλλες δομές, και η διόγκωση των λεμφαδένων. Επίσης, η αξονική τομογραφία κοιλίας, πυέλου και θώρακος είναι απαραίτητη για την ανίχνευση  εστιών καρκίνου  και σε άλλα σημεία του σώματος. Τέλος, αν υπάρχουν στην αξονική τομογραφία (CT) ασαφείς περιοχές που προκαλούν ανησυχία, τότε μπορεί να ζητηθεί από τον ασθενή να υποβληθεί σε ΡΕΤ scan  για να διαπιστωθεί εάν πρόκειται για μεταστάσεις ή όχι.

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

Η θεραπεία στις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πρωκτού είναι πολύ αποτελεσματική. Υπάρχουν 3 τύποι θεραπείας που χρησιμοποιούνται:

• Χειρουργική: Πρόκειται για επέμβαση κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιείται η αφαίρεση του καρκίνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις εάν πρόκειται για ένα πολύ μικρό ή αρχικού σταδίου όγκο, αυτός μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά με τοπική εκτομή, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω ενέργειες και με ελάχιστη βλάβη των μυών του σφιγκτήρα που είναι σημαντικοί για τον έλεγχο του εντέρου και την εγκράτεια. Άλλοτε απαιτείται μία πιο εκτεταμένη χειρουργική επέμβαση που με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει στην αφαίρεση του πρωκτού, του ορθού και του σφιγκτήρα και συνακόλουθα στη δημιουργία μίας μόνιμης κολοστομίας (όπου το παχύ έντερο - κόλον φέρεται έξω στο δέρμα του κοιλιακού τοιχώματος και συνδέεται με ένα σακουλάκι, όπου συλλέγονται τα κόπρανα). Αυτή η εκτεταμένη επέμβαση ονομάζεται  κοιλιοπερινεϊκή εκτομή και μέχρι τη δεκαετία του 1970, οπότε και διαπιστώθηκε η αποτελεσματικότητα της ακτινοβολίας και της χημειοθεραπείας στον καρκίνο του πρωκτού, ήταν η κύρια θεραπεία για τον καρκίνο του πρωκτού. Η χειρουργική επέμβαση εκτελείται, όταν οι άλλες θεραπείες, δηλαδή ο συνδυασμός της χημειοθεραπείας με την ακτινοθεραπεία αποτύχουν και ο καρκίνος εξακολουθεί να υπάρχει τοπικά στον πρωκτό μέσα σε διάστημα 6 μηνών από την ολοκλήρωσή τους, ή όταν ο καρκίνος υποτροπιάζει, δηλαδή επανεμφανίζεται σε τοπικό επίπεδο στον πρωκτό σε διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών, αν και αρχικά φάνηκε ότι είχε θεραπευθεί επιτυχώς, ή όταν ο ασθενής δεν είναι υποψήφιος για άλλες θεραπευτικές επιλογές, πιθανότητα λόγω του όγκου και της έκτασης του καρκίνου (καθυστερημένη διάγνωση, άρα προχωρημένο στάδιο). Ο κίνδυνος επιπλοκών μετά από μείζονα χειρουργική επέμβαση είναι υψηλότερος, καθώς παρατηρούνται κυρίως λοίμωξη και προβλήματα επούλωσης της τομής σε ποσοστό έως 80% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε χημειοθεραπεία και ακτινοβολία λόγω καρκίνου στον πρωκτό και τελικά χρειάστηκαν κοιλιοπερινεϊκή εκτομή, λόγω της επιμονής ή της επανεμφάνισης του καρκίνου. Ενώ η ποιότητα της ζωής μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά από την παρουσία της κολοστομίας, παρά ταύτα πολλοί ασθενείς θα ζήσουν μία φυσιολογική ζωή, θα διατηρήσουν ένα δραστήριο τρόπο ζωής και θα εργάζονται κανονικά. Με τη χειρουργική επέμβαση μπορεί μερικές φορές επίσης να αφαιρεθούν περιοχές στον πρωκτό όπου έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος, συμπεριλαμβανομένων των λεμφαδένων στη βουβωνική χώρα και σε άλλα όργανα. Δεν είναι όλοι οι ασθενείς υποψήφιοι να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση, ειδικά αν άλλα προβλήματα υγείας καθιστούν μία τέτοια απόφαση επισφαλή.

Κοιλιοπερινεϊκή εκτομή

(Τροποποιημένο από: https://www.fascrs.org)

• Ακτινοθεραπεία: Υψηλής δόσης ακτίνες Χ χρησιμοποιούνται για να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα. Ο καρκίνος του πρωκτού είναι μια μορφή καρκίνου πολύ ευαίσθητη στην ακτινοβολία, που σημαίνει ότι ανταποκρίνεται καλά σε αυτό το είδος της θεραπείας (ειδικά όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία). Συνήθως, παράλληλα με την πάσχουσα περιοχή ακτινοβολούνται και η βουβωνική χώρα, σε μία προσπάθεια να καταστραφούν τυχόν καρκινικά κύτταρα που ενδέχεται να έχουν εξαπλωθεί στους λεμφαδένες της περιοχής αυτής. Επιπλοκές από την ακτινοβολία εμφανίζονται σε έως και 40-60% των ασθενών και μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν βλάβες και εγκαύματα του δέρματος, στένωση του πρωκτικού καναλιού από ουλές, έλκη στον πρωκτό ή στο ορθό, διάρροια  ακόμη και ακράτεια, φλεγμονές στην ουροδόχο κύστη (κυστίτιδα), ή αποφράξεις του εντέρου από βλάβες της ακτινοβολίας (εντερίτιδα). Υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος ανάπτυξης άλλων τύπων καρκίνων σε δεύτερο χρόνο λόγω της ακτινοθεραπείας. Οποιαδήποτε από τις επιπλοκές της ακτινοβολίας μπορεί να συμβεί τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα μετά το πέρας των θεραπειών. Μερικοί νεότεροι τύποι θεραπείας με ακτινοβολία (όπως για παράδειγμα, η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία ή IMRT) μπορεί να θεωρηθεί ότι επιχειρούν να περιορίσουν τις ως άνω παρενέργειες της ακτινοβολίας.
• Χημειοθεραπεία: Κατά τη διάρκειά της χορηγούνται φάρμακα συνήθως ενδοφλεβίως (απευθείας στη φλέβα), για να εξοντώσουν τα καρκινικά κύτταρα. Αυτές οι θεραπείες αποδείχθηκε ότι εξασφαλίζουν πρόσθετο όφελος όταν συνδυάζονται με ακτινοβολία και έτσι αυξάνεται η πιθανότητα να αποφευχθεί τελικά η χειρουργική επέμβαση. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τον καρκίνο του πρωκτού περιλαμβάνουν τη 5-φθοροουρακίλη ή 5-FU, τη μιτομυκίνη C, και την cis-πλατίνη. Αυτά τα φάρμακα έχουν παρενέργειες, όπως ναυτία, εμετό, διάρροια, απώλεια μαλλιών, ελάττωση της ανοσολογικής ικανότητας του μυελού των οστών, πνευμονικές βλάβες, αλλαγές στη νευρική λειτουργία των χεριών και των ποδιών κ.ά. Ακόμη και θάνατος μπορεί να επέλθει από τη χρήση αυτών των φαρμάκων, αλλά αυτό είναι σπάνιο (λιγότερο από 5%) και συνήθως εμφανίζεται σε ασθενείς που αντιμετωπίζουν και άλλες παθήσεις ήδη πριν από τη θεραπεία. Η συνδυασμένη θεραπεία δηλαδή η ταυτόχρονη χορήγηση της ακτινοβολίας και της χημειοθεραπείας θεωρείται πλέον η τυπική θεραπεία για τους περισσότερους καρκίνους του πρωκτού. Αν και αυτός ο συνδυασμός μπορεί να έχει υψηλότερο κίνδυνο παρενεργειών, έχει επιδείξει το καλύτερο ποσοστό μακροχρόνιας επιβίωσης από τον  καρκίνο του πρωκτού, με έως και 70-90% των ασθενών να ζουν ελεύθεροι νόσου για τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Εάν ο καρκίνος επανεμφανίζεται ή επιμένει, η χειρουργική επέμβαση, όπως η κοιλιοπερινεϊκή εκτομή, μπορεί  ενδεχομένως να θεραπεύσει τον καρκίνο, αλλά όχι με την ίδια επιτυχία (μελέτες δείχνουν ότι μετά την αποτυχία χημειοθεραπείας και ακτινοβολίας, το ποσοστό των ασθενών που ζουν ελεύθεροι νόσου  για τουλάχιστον 5 έτη από τη χειρουργική επέμβαση κυμαίνεται από 24% έως 69%). Παρά ταύτα, η πλειονότητα των ασθενών με καρκίνο του πρωκτού είναι σε θέση να αποφύγουν την ανάγκη για μόνιμη κολοστομία. Σε περίπτωση που ο ασθενής δεν υποβληθεί σε καμία θεραπεία,  ο καρκίνος θα συνεχίσει να μεγαλώνει και πιθανότατα να  εξαπλώνεται. Εάν ο καρκίνος αναπτύσσεται σε τοπικό επίπεδο, μπορεί να προκαλέσει απόφραξη του εντέρου, συρίγγιο μεταξύ του πρωκτού και άλλων οργάνων (για παράδειγμα, με  τον κόλπο ή την ουροδόχο κύστη), πόνο καθώς διηθεί νεύρα ή άλλες δομές, αιμορραγία, ακράτεια και άλλα συμπτώματα. Από τη στιγμή που ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, οι περισσότεροι ασθενείς δεν θα ζήσουν για περισσότερο από 1-2 χρόνια χωρίς θεραπεία. Παυσίπονα, παρηγορικές  χειρουργικές επεμβάσεις και υποστηρικτική φροντίδα μπορούν συχνά να βοηθήσουν τους ασθενείς να αντέξουν σε ικανοποιητικό βαθμό τις επιπτώσεις ενός προχωρημένου  καρκίνου του πρωκτού.

Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΩΚΤΟΥ

 Η επισταμένη, επιμελής και τυπική παρακολούθηση προκειμένου να   αξιολογούνται τα αποτελέσματα της θεραπείας και να ελέγχεται η τυχόν εμφάνιση υποτροπής  είναι πολύ σημαντική. Οι περισσότεροι καρκίνοι του πρωκτού αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με συνδυασμένη θεραπεία (ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία) ή/και με χειρουργική επέμβαση, όπως αναφέρεται παραπάνω. Παράλληλα, ακόμα και όταν ο καρκίνος επανεμφανίζεται παρά τη θεραπεία, μπορεί με επιτυχία να αντιμετωπιστεί με χειρουργική επέμβαση, εάν διαγνωσθεί εγκαίρως, γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει απόλυτη ανάγκη οι ασθενείς να αναφέρουν τυχόν σχετικά συμπτώματα στους θεράποντες ιατρούς τους αμέσως. Μια προσεκτική δακτυλική εξέταση και, εάν χρειάζεται, η πρωκτοσκόπηση καθώς και η κλινική εξέταση από έναν έμπειρο παθολόγο ή από το χειρουργό του παχέος εντέρου και του πρωκτού σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι η πιο σημαντική μέθοδος παρακολούθησης. Η παρακολούθηση πρέπει να γίνεται κάθε 3-6 μήνες για τα πρώτα 2 έτη μετά τη διάγνωση, στη συνέχεια, κάθε 6-12 μήνες μέχρι 5 χρόνια από τη διάγνωση και, μετά το πέρας της 5ετίας, μία φορά το χρόνο. Συμπληρωματικές εξετάσεις που επίσης προτείνονται, ειδικά εάν υπάρχει υποψία για  επανεμφάνιση του καρκίνου, συμπεριλαμβάνουν  το ενδοπρωκτικό υπερηχογράφημα, την αξονική τομογραφία, τη μαγνητική τομογραφία και το PET scan.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΠΡΩΚΤΟΥ;

Οι χειρουργοί παχέος εντέρου και πρωκτού είναι ειδικοί στη χειρουργική και στη μη χειρουργική θεραπεία των παθήσεων του παχέος εντέρου, του ορθού και του πρωκτού. Έχουν ολοκληρώσει ένα πλήρως δομημένο πρόγραμμα εξειδίκευσης και προηγμένης χειρουργικής εκπαίδευσης στη θεραπεία των ασθενειών αυτών, ενώ προηγουμένως έχουν πλήρως καταρτιστεί στη γενική χειρουργική και έχουν λάβει το σχετικό τίτλο ειδικότητας. Συνήθως έχουν πιστοποιηθεί ως ειδικοί χειρουργοί, έχοντας λάβει τίτλο εξειδίκευσης μετά την επιτυχή συμμετοχή τους σε σχετικές Ευρωπαϊκές ή Αμερικανικές εξετάσεις εξειδίκευσης. Είναι εξαιρετικά έμπειροι στην αντιμετώπιση τόσο των καλοήθων, όσο και των κακοήθων νόσων του παχέος εντέρου, του ορθού και του πρωκτού και είναι σε θέση να αξιολογήσουν διαγνωστικά, να οργανώσουν τον απαραίτητο έλεγχο των ασθενών, να προτείνουν την κατάλληλη θεραπευτική στρατηγική  και να προβούν στην εξειδικευμένη χειρουργική θεραπεία των παθήσεων που άπτονται του ειδικότερου γνωστικού τους αντικειμένου.